Son
günlerde gündeme gelen Maymun Çiçeği virüsüyle ilgili açıklamalarda bulunan
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi (KSÜ) Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji
Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ekrem Kireçci, dünyada Maymun Çiçeği
hastalığı üzerinden korku oluşturulmaya çalışıldığını ifade etti.
Hastalığın
İlk kez 1958'de Afrika'daki maymun kolonilerinde rastlanılan ve uzun aradan
sonra yeniden gündeme gelen virüsün Kovid-19 benzeri bir salgına yol açması
beklenilmediğini kaydeden Kireçci, şöyle devam etti:
“Böyle
bir şey oluşacak olursa, vatandaşımız korkmasın, alt yapımız buna müsait.”
diyerek insanların içini rahatlattı. Özellikle sosyal medyada hastalıkla alakalı
algı oluşturulmaya çalışıldığına da dikkat çeken Kireçci: “Bu konuyla alakalı
algı ve korku oluşturmaya çalışan işin ehli olmayan insanlara değil de bu işin
uzmanı olan kişilere itibar etmeleri gerekiyor. İnsanlar bunu koronavirüsteki
gibi tüm ülkeyi bir anda saracak hastalık olarak görmesinler.”
Hastalık Tipik Olarak 2-4 Hafta Sürer
Kireçci,
: Maymun Çiçeği virüsü Poxviridae ailesinden Orthopoxvirus cinsine ait DNA’lı
bir virüstür. Hayvandan insana bulaşma özellikli olup, bazı kemirgenler ile
hasta maymunlardan insanlara ya da hasta insanlardan sağlıklı insanlara
bulaşabilmektedir. İnsanlarda, maymun çiçeği bulguları insan çiçek hastalığına
benzer ancak onlardan daha hafiftir. Maymun Çiçeği virüsü, hasta bireyler ile
yakın temas ve daha az olarak da hava yolu ile sağlıklı bireylere
bulaşmaktadır. Genellikle 7-14 günlük 5−21 gün arasında değişebilir. Kuluçka
sonrasında hasta bireylerde ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı,
titreme ve yorgunlukla başlar. Ateşin gelişmesinden 1-3 gün sonra el, kol ve
vücudun genelinde deri yüzeyinde içi sıvı dolu klasik çiçek lezyonları yaraları
gelişir. İnsan Çiçek hastalığı ve Maymun çiçeğinin belirtileri arasındaki temel
fark, maymun çiçeğinde lenf düğümlerinde şişlik gelişirken insan çiçek
hastalığında bu şişlikler görülmez. Hastalık tipik olarak 2-4 hafta sürer.
Afrika'da, maymun çiçeği hastalığına yakalanan her 10 kişiden 1'inde ölüm
geliştiği bildirilmiştir.
Hastalığın bulaşma yolları nelerdir?
Maymun
çiçeği virüsünün bulaşması, hasta insan ve hayvanlardan direk cilt/mukoza
yaralarına temasın yanı sıra hastanın kullandığı kıyafet, havlu vb. bulaşık
malzemeye dokunmak, hasta bir kişinin öksürmesine veya hapşırmasına yakın
mesafeden uzun süre ile maruz kalmakla olmaktadır. Böylece virüs sağlıklı
insanların vücuduna deri yoluyla olmasa bile, solunum yolu veya mukoza zarları
gözler, burun veya ağız yoluyla girer. Hayvandan insana bulaşma ise, hayvanın
ısırması veya tırmalaması ile hayvanın vücut sıvıları veya deri yaraları ile
doğrudan temas veya bulaşık hayvan barınaklarından dolaylı temas yoluyla
gerçekleşebilir.
Hastalığın kısa tarihçesi ve mevcut vaka
durumu nedir?
Aslında
bu da viral bir enfeksiyon. Bildiğimiz çiçek virüsünün bir alt türü. Maymun
çiçeği virüsü ilk kez 1958 yılında laboratuvar araştırma hayvanı olarak
yetiştirilen maymunlarda görülünce bu ismi almıştır. Maymun çiçeği virüsünün
gerçek kaynağı bilinmemektedir ancak bazı bilimsel çalışmalarda sincap benzeri
Afrika kemirgenlerinin gerçek kaynak olduğu iddia edilmiştir. İnsanlarda ilk
görülen vakalar ise 1970 yılında ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde tespit
edilmiştir. ABD de ilk salgın ise 2003 de görülmüştür. Maymun çiçeği
hastalığına neden olan virüs, doğada sadece iki hayvandan izole edilip
tanımlanmıştır İlk örnekte (1985), bu virüs, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin
Ekvator Bölgesi'ndeki görünüşte hasta olan bir Afrika kemirgeninden (sincap)
elde edilmiştir. İkincisinde (2012) ise, Fildişi Sahili Tai Ulusal Parkı'nda
bulunan ölü bir Mangabey cinsi maymundan üretilmiştir. Dünya genelinde (Endemik
bazı Afrika ülkeleri hariç) vakalarda son durum 92 tanı konulan ve 28 şüpheli
vaka bulunmaktadır.
Maymun çiçeği virüsünden nasıl
korunuruz? Tedavisi var mıdır?
Hastalığın
salgın şeklinde görüldüğü başta batı ve orta Afrika olmak üzere diğer ülkelere
seyahat edilmesinde dikkatli olunması gerekir.
Maymun
çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dâhil
virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçınılmalıdır.
Hasta
bir hayvanla temas etmiş olan barınak-kafes vb. alanlardaki herhangi bir
malzemeyle temastan kaçınılmalıdır.
Enfekte
olan insanlar izole edilmelidir.
Enfekte
hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi bir el hijyeni uygulanmalıdır.
Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı
kullanılmalıdır.
Aşı
yolu korunmak mümkündür. İnsan çiçek hastalığında kullanılan ACAM200 ve
Jynneostm isimli aşılar maymun çiçeğinin önlenmesi için ABD Gıda ve İlaç 4
Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış bir çiçek virüsü aşısıdır. Jynneostm aşısı
hastalıkla temastan kısa süre içinde sonrada kullanılabilmektedir. Bu aşıların
kullanımı için genellikle 18 yaş üzerindeki insanlar tercih edilmektedir. Şu
anda, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için kanıtlanmış, güvenli bir tedavi
yoktur ancak hastalık kontrol altına alınabilir. ABD’de çiçek aşısının yanı
sıra bazı antiviral ilaçlar ile aşı immün globülini (VIG) diye bilinen hazır
antikor içeren bazı ilaçlar kullanılmaktadır.